Εικαστικό γεγονός στον χώρο της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας για άλλη μια χρονιά το «The Symptom Projects» συνεχίζει με την κεντρική έκθεση «Ταυτοποιώντας την απώλεια» και τις παράλληλες εκδηλώσεις στην Άμφισσα και τους Δελφούς μέχρι την Κυριακή 23 Οκτωβρίου.
Το AmfissaFace, για πολλοστή φορά χορηγός επικοινωνίας του κορυφαίου αυτού εικαστικού δρώμενου, συνομίλησε με τη Νίκη Παπασπύρου, η οποία επιμελείται τη φετινή έκθεση μαζί με τον Κώστα Χριστόπουλο (φωτο), αναφορικά με τη βαρύτητα που έχει προσλάβει πια η παραγωγή της πλατφόρμας στον χώρο των σύγχρονων εικαστικών τεχνών στη χώρα και για τον χαρακτήρα και τα όρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας του καιρού μας.
Παράλληλα, από τη συζήτησή μας με το πρόσωπο του symptom 07, που έλκει την καταγωγή από την Αράχωβα, δεν έλειψε η διαλεκτική για τη δυναμικοποίηση της επίκαιρης εικαστικής παραγωγής από το άνοιγμά της “εκτός των αθηναϊκών τειχών”, για τη μνήμη, τη λήθη, καθώς και το έργο του Παπαλουκά…
Συνέντευξη στον Ηλία Τσίγκα
– κα. Παπασπύρου, θα θέλατε να συστηθείτε στο κοινό που θα επισκεφθεί την κεντρική έκθεση του symptom 07;
Είμαι ιστορικός τέχνης. Σπούδασα Ιστορία, Ιστορία της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Reading στην Αγγλία και στο Θεωρητικό Τμήμα της Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Για μια δεκαετία ανήκα στην επιστημονική ομάδα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Τώρα συνεργάζομαι με τη Γκαλερί Ζουμπουλάκη.
– Ποια είναι η θέση του The Symptom Projects στον αστερισμό της σύγχρονης ελληνικής εικαστικής δημιουργίας;
Το The Symptom Projects είναι μια πλατφόρμα δυναμικής έκφρασης της σύγχρονης δημιουργίας στην οποία συμμετέχουν καλλιτέχνες, επιμελητές, θεωρητικοί και λογοτέχνες για να καταθέσουν τους στοχασμούς τους πάνω σε θεωρητικά και εικαστικά ζητήματα. Μπορεί η έκθεση και οι δράσεις του the Symptom projects να γίνονται στην Άμφισσα αλλά η εμβέλεια τους εκτείνεται ευρύτερα και αποτελεί κάθε φορά εικαστικό γεγονός.
– Πώς προέκυψε η φετινή σας συνεργασία με την πλατφόρμα The Symptom Projects;
Η εκτίμηση μου για το έργο, την πορεία και το όραμα του Κώστα Χριστόπουλου και του Αποστόλη Αρτινού όπως επίσης και τα κοινά ενδιαφέροντα και οι κοινές ανησυχίες μας είχαν ως αποτέλεσμα τη φετινή μας συνεργασία, η οποία, θέλω να πιστεύω, ότι οδήγησε σε μια ενδιαφέρουσα πρόταση.
– Η σύγχρονη εικαστική δημιουργία, που αναπτύσσεται με άξονα το Κέντρο (Αθήνα), αφορά ως επί τα πολλά ένα ειδικό, ίσως και κορεσμένο κοινό. Η διάχυση πρωτοβουλιών στην Περιφέρεια, η διενέργεια εκθέσεων κ.α., όπως αυτή της πλατφόρμας του Κ. Χριστόπουλου και του Απ. Αρτινού στην Άμφισσα, κατά πόσο μπορεί να αιματώσει τον χώρο με νέο κοινό και νέο βλέμμα;
Θεωρώ σημαντικό να σπάσουν τα στεγανά μεταξύ του Κέντρου και της Περιφέρειας. Υπάρχει ένα κοινό σε όλο τον ελληνικό χώρο που μπορεί να εκτιμήσει τις εικαστικές προτάσεις και να συμβάλει στις θεωρητικές αναζητήσεις. Η διενέργεια εκθέσεων όπως αυτής της πλατφόρμας δημιουργεί ένα δίκτυο μόνιμης επικοινωνίας και αλληλοεπίδρασης πνευματικών χώρων που έχουν κοινές αναζητήσεις. Η παρουσία του The Symptom Projects στην Άμφισσα δημιουργεί ένα πολιτιστικό περιβάλλον στην περιοχή της Φωκίδας, αναδεικνύει ιδιαίτερου ενδιαφέροντος τόπους αλλά και ταυτόχρονα εμπλουτίζει την έμπνευση και τη δημιουργία των καλλιτεχνών που συνεργάζονται με αυτή.
– Η έκθεση «Ταυτοποιώντας την απώλεια» είναι μια ατελής σειρά καταφάσεων στην επιλεκτικότητα της μνήμης. Γιατί ατελής;
Γιατί η ολοκλήρωση της μνήμης είναι μια συνεχής προσπάθεια σε διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η προσπάθεια αυτή δεν μπορεί να ολοκληρωθεί γιατί η μνήμη και η λήθη λειτουργούν μεταξύ τους σε μια ασταθή και ατελή σχέση.
– Πιστεύετε ότι ο καθένας μας ως άνθρωπος διακρατά το προνόμιο της επιλεκτικότητας της μνήμης ή είναι άθυρμα ασύμμετρων επεμβάσεων και περιστατικών στην ανάκληση εμπειριών, συναισθημάτων και βιωμάτων του παρελθόντος;
Οι εμπειρίες, τα συναισθήματα και τα βιώματα του παρελθόντος δημιουργούν μια μνήμη που μπορεί να σβηστεί ή να συμπληρωθεί από νέες εμπειρίες και βιώματα. Επιλέγουμε να σώσουμε από τη λήθη τα σημαντικότερα από αυτά. Η τέχνη λειτουργεί προσφέροντας στον κάθε άνθρωπο το προνόμιο της επιλεκτικότητας της μνήμης.
– Η απώλεια κρίνετε από την εμπειρία σας ως Ιστορικού της Τέχνης ότι είναι πραγματική πηγή δημιουργίας και έμπνευσης για έναν καλλιτέχνη ή αποτελεί απλά ένα γενναίο άλλοθι;
Η απώλεια είναι ένα σημαντικό συναίσθημα και μπορεί να λειτουργήσει σαν μια πραγματική πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Συγκεκριμένα τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση μας είναι αποτέλεσμα έμπνευσης μετά από βιωμένες απώλειες όπως απώλειες γενέθλιου τόπου, απώλειες προσώπων κ.λ.π.
– Και σε αυτή την έκθεση εδραίο μοτίβο που διαπερνά τη σύλληψη της “κεντρικής ιδέας” της είναι η αντίσταση στη φθορά και τη σκόνη του χρόνου. Προφανώς θεωρείτε πως μια τέτοια επιλογή τελικά δεν καταλήγει να είναι μάταιη; Γιατί;
Αντιστεκόμαστε στη λήθη και αυτή η προσπάθεια δεν μπορεί να είναι ποτέ μάταιη. Γιατί επιλέγοντας να διατηρήσουμε τις ουσιαστικότερες από τις μνήμες μας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο διαμορφώνουμε την προσωπικότητά μας και την κοινωνική συνείδηση.
– Διακριτό στοιχείο της σύγχρονης εικαστικής παραγωγής είναι η αυτοαναφορικότητα και η σχεδόν κατηγορηματική εσωστρέφεια. Η αίσθηση αυτή θεωρείται ότι είναι απότοκο του κατακερματισμού που καταγράφεται με ευκρίνεια σε κοινωνικό επίπεδο ή οφείλει τη γένεσή της σε άλλους παράγοντες; Είναι δε προωθητικός ή ανασταλτικός παράγοντας για την καλλιτεχνική παραγωγή του καιρού μας;
Υπήρχε και υπάρχει ένα κομμάτι της τέχνης που χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια. Η εκτίμηση μου είναι ότι ιδιαίτερα στις καταστάσεις των πολλαπλών κρίσεων που βιώνουμε η καλλιτεχνική δημιουργία αποκτά όλο και περισσότερα χαρακτηριστικά εξωστρέφειας και ενασχόλησης με τα γενικότερα κοινωνικά προβλήματα. Τα ατομικά βιώματα στη σημερινή εποχή έχουν όλο και λιγότερο προσωπικό και όλο και περισσότερο συλλογικό και κοινωνικό χαρακτήρα. Τα μουσεία, οι θεσμοί, οι ομάδες προωθούν τις τάσεις διαλόγου με την κοινωνία και τις ανησυχίες της.
– Ένα χαρακτηριστικό των σύγχρονων εικαστικών δημιουργών είναι ο πολλαπλασιασμός των “εργαλείων” δημιουργίας τους. Αυτό συνιστά απλό πειραματισμό, επέκταση των δυνατοτήτων έκφρασης και πνευματικής παραγωγής ή κάποια “παραδοσιακά” είδη τέχνης, όπως ενδεικτικά η ζωγραφική, η φωτογραφία ή η γλυπτική, έχουν προσεγγίσει τα εκφραστικά τους όρια;
Οι «παραδοσιακές» μορφές τέχνης όχι μόνο δεν έχουν εξαντλήσει τα όρια τους αλλά είναι σε συνεχή αδιάκοπη εξέλιξη, ως προς τις μορφές και την ουσία τους. Η τέχνη θα εξελίσσεται όσο εξελίσσεται η ανθρωπότητα. Από την άλλη μεριά, ο καλλιτεχνικός δημιουργός δεν θα σταματήσει ποτέ να αναζητά καινούρια εργαλεία δημιουργίας για να επεκτείνει τις δυνατότητες και τα εκφραστικά του μέσα.
– Με ποιες λέξεις-κλειδιά θα μπορούσαμε να ορίσουμε την πρωτοπορία σήμερα στον χώρο των εικαστικών τεχνών;
Η έννοια της πρωτοπορίας σε κάθε εποχή είχε τις ίδιες λέξεις κλειδιά οι οποίες εκφράζουν την αιώνια ανάγκη των ανθρώπων να πάνε ένα βήμα μπροστά από την εποχή τους. Η εποχή μας είναι η εποχή της μεταεννοιολογικής τέχνης, η οποία δείχνει να έχει υπερ τοπικό χαρακτήρα και ενδεχομένως μια πολιτικοποίηση.
– Έχω την αίσθηση πως τα τελευταία τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια συνολικά η καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί κάτι σαν “παραλλαγή στο ίδιο θέμα”. Αν και δεν λείπουν οι πειραματισμοί και οι απόπειρες άρθρωσης ενός καινούριου και πρωτότυπου λόγου, με κάθε πρόσφορο εργαλείο, σε επίπεδο ιδεών αυτό που μένει τελικά είναι η ανακύκλωση μη πρωτογενών μηνυμάτων και το όποιο ενδιαφέρον αποβαίνει να αφορά τον φορμαλισμό και όχι την ουσία. Ποια η δική σας αντίληψη;
Η ερώτηση σας ανοίγει ένα τεράστιο θέμα. Οι συζητήσεις πάνω σε αυτά τα ζητήματα είναι ανοικτές και από ό,τι γνωρίζω αρκετά έντονες. Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες και χρειάζεται να δούμε την τελευταία περίοδο από κάποια απόσταση πράγμα όχι εύκολο μέσα στη δύνη των εξελίξεων. Η γνώση μου και η μελέτη μου πάνω στα ζητήματα αυτά συνεχώς εμπλουτίζονται και οι αντιλήψεις μου δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί. Πάντως η διαπίστωσή σας δεν απέχει από την πραγματικότητα. Πράγματι, υπάρχουν έργα που δεν λένε τίποτα για τον ανθρώπινο πόνο και την ανθρώπινη σκέψη. Με την έκθεση που παρουσιάζουμε στην Άμφισσα η προσπάθεια μας είναι να στρέψουμε το ενδιαφέρον στην ουσία κυρίως παρά στη φόρμα.
– Είστε Ιστορικός της Τέχνης. Αν ήταν απόλυτα στην ευχέρεια και την προαίρεσή σας να γίνετε κάτοχος πέντε έργων από καταβολής εικαστικής δημιουργίας και να τα έχετε στο σαλόνι σας, ποια θα ήταν αυτά;
Το να επιλέξω «για το σαλόνι μου» έργα από καταβολής της εικαστικής δημιουργίας θα με οδηγούσε σε έργα ορόσημα για την ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού. Έργα που δεν περιορίζονται σε κανέναν ιδιωτικό χώρο αλλά προορίζονται για όλη την ανθρωπότητα. Θα επιθυμούσα όχι τόσο την απόκτηση αλλά το να καταφέρω να δω από κοντά όσο το δυνατόν περισσότερα έργα τέχνης. Πολλές φορές αριστουργήματα της τέχνης βρίσκονται στο «μεγάλο σαλόνι» της περιοχής μας. Η πρόσφατη επαφή μου με την Άμφισσα μου έδωσε τη δυνατότητα να θαυμάσω από κοντά το σπουδαίο έργο του Παπαλουκά.
– κα. Παπασπύρου, σας ευχαριστώ πολύ για τη συνομιλία μας!
Είναι τιμή μου που επικοινώνησα μέσω των ουσιαστικών ερωτήσεων σας με τους αναγνώστες σας και σας ευχαριστώ γι’ αυτό.
