Πλαστικά καπάκια συσκευασιών καφέ (για να μη λερώνονται όσοι τον κουβαλούν όπου πάνε), καλαμάκια, πλαστικά μαχαιροπίρουνα και άλλα «είδη πάρτι», όπως επίσης και μπουκάλια αναψυκτικών, αλλά και οι μπατονέτες για τον καθαρισμό των αφτιών, θα βγουν σύντομα από τη ζωή μας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε τις ημέρες αυτές το πράσινο φως για την κατάργηση όλων των πλαστικών ειδών μιας χρήσης, που έχουν μετατραπεί σε μάστιγα για τις θάλασσες και τα ψάρια τους.
Την άνοιξη του 2019 (και πάντως πριν από τις ευρωεκλογές) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ θα πρέπει επίσης να εγκρίνουν την κατάργηση, ώστε η νέα νομοθεσία να εφαρμοστεί το 2021. Αφού βεβαίως ψηφιστεί από τα εθνικά κοινοβούλια ώστε να καταστεί εσωτερικό δίκαιο των κρατών-μελών.
Υπάρχουν εναλλακτικές
Το κείμενο που εγκρίθηκε απαριθμεί δέκα κατηγορίες συσκευασιών προϊόντων που μόνο αυτές ευθύνονται για το 70% των πλαστικών απορριμμάτων που βρίσκει κανείς μπροστά του στις θάλασσες και στις ακτές. «Οι Ευρωπαίοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα πλαστικά σκουπίδια συνιστούν ένα τεράστιο πρόβλημα για το σύνολο της ΕΕ. Ετσι, η Ευρώπη βρίσκεται στην πρωτοπορία της μάχης για τον καθαρισμό των θαλασσών και των ακτών τους από τα πλαστικά απορρίμματα» δήλωσε ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς.
Η ΕΕ δεν θέλει να κάνει δύσκολη τη ζωή των πολιτών της. Αυτά που θα καταργηθούν είναι τα προϊόντα τα οποία μπορούν να αντικατασταθούν με άλλα, μη πλαστικά. Αυτά είναι τα πλαστικά σερβίτσια, τα καλαμάκια και τα αναδευτήρια, αλλά και οι μπατονέτες (δεν πέρασαν πολλές δεκαετίες που οι μαμάδες τύλιγαν λίγο βαμβάκι στην άκρη ενός σπίρτου για να καθαρίσουν τα αφτιά των παιδιών τους), όπως και ένα άλλο «φρούτο» της εποχής, τα πλαστικά μπαστουνάκια για τα μπαλόνια. Σε γενικές γραμμές, το πρόβλημα βρίσκεται στην ανθεκτικότητα που έχουν στον χρόνο τα σκληρά πλαστικά. Για τα πλαστικά προϊόντα για τα οποία δεν υπάρχουν εναλλακτικές στόχος της ΕΕ είναι να μειωθεί η κατανάλωσή τους σε εθνικό επίπεδο μέσω της ενημέρωσης των καταναλωτών και της χρήσης νέων ετικετών στις συσκευασίες πώλησης και επίσης να βελτιωθούν η αποκομιδή και η ανακύκλωσή τους.
Πέρα από την προστασία των θαλασσών του πλανήτη, «με τη νέα νομοθεσία θα αποφευχθεί η εκπομπή στην ατμόσφαιρα 3,4 εκατ. τόνων διοξειδίου του άνθρακα, θα αποτραπούν καταστροφές στο περιβάλλον κόστους 22 δισ. ευρώ έως το έτος 2030, ενώ οι ευρωπαίοι καταναλωτές θα εξοικονομήσουν 6,5 δισ. ευρώ», όπως διευκρίνισε η Ελιζαμπέτ Κέστινγκερ, υπουργός Βιώσιμης Ανάπτυξης της Αυστρίας, της χώρας που ασκεί το εξάμηνο αυτό την προεδρία στην ΕΕ και πιστώνεται λίγο προτού παραδώσει τη σκυτάλη στη Ρουμανία για το πρώτο εξάμηνο του 2019.
Εταιρικές πρωτοβουλίες
Σε πολλές χώρες της ΕΕ και της Δύσης (φευ, όχι σε όλες…) έχει γίνει κοινή συνείδηση (ή ακόμα και μόδα, δεν είναι κακό) για τους πολίτες η περιβαλλοντική συμπεριφορά. Και επειδή η ροή των πληροφοριών, θετικών και αρνητικών, διαφημιστικών και δυσφημιστικών, μέσω των κοινωνικών δικτύων είναι ανεξέλεγκτη από τις επιχειρήσεις και τους διαφημιστές, ενώ ταυτόχρονα κλιμακώνεται και η δράση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, πολλοί επιχειρηματικοί όμιλοι με διεθνή παρουσία αναλαμβάνουν αυτοβούλως ή ανταποκρινόμενοι σε πρωτοβουλίες Ιδρυμάτων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων το κόστος της συμφιλίωσής τους με το περιβάλλον, το οικοσύστημα και τον πλανήτη εν γένει.
Ετσι, τη χρονιά που εκπνέει έφθασαν τις 250 οι μεγάλες επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα η Coca Cola, η H&M και η L’ Oréal, που υποσχέθηκαν να καταργήσουν πλήρως έως το έτος 2025 τις πλαστικές συσκευασίες στα προϊόντα τους, προκειμένου να συμβάλουν στην απορρύπανση των ωκεανών. Το ίδρυμα Ellen MacArthur Foundation, που οργάνωσε τη συγκεκριμένη καμπάνια, σημειώνει ότι αν δεν ανασχεθεί ο ρυθμός ρύπανσης των θαλασσών, έως το 2050 θα «φιλοξενούν» περισσότερα πλαστικά σκουπίδια από ψάρια.
Η λίστα της ντροπής
Της εκστρατείας του Ellen MacArthur Foundation είχε προηγηθεί η κατάρτιση ενός καταλόγου με τις πλέον ρυπογόνες, για το υγρό στοιχείο του πλανήτη, επιχειρήσεις από την περιβαλλοντική συμμαχία Break Free From Plastic -πρόκειται για μια πρωτοβουλία οργανώσεων από διάφορες χώρες για τον καθαρισμό των ωκεανών από τα πλαστικά. Οι γιγαντιαίοι αμερικανικοί πολυεθνικοί όμιλοι τροφίμων και αναψυκτικών Coca-Cola, PepsiCo και η ελβετική Nestlé βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης.
Ακολουθούν η γαλλική πολυεθνική Danone, οι αμερικανικές Mondelez International και Mars Incorporated, η ιταλική εταιρεία ειδών ζαχαροπλαστικής Perfetti van Melle και οι πολυεθνικοί όμιλοι ειδών καθαρισμού, προσωπικής φροντίδας και περιποίησης Procter & Gamble (από τις ΗΠΑ), Uniliver (ολλανδο-βρετανική) και Colgate-Palmolive (επίσης από τις ΗΠΑ).
Αντιδρά η βιομηχανία πλαστικών
Από την άλλη πλευρά, αντιδρά η βιομηχανία πλαστικών με τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος να έχει ήδη κάνει παρέμβαση στην οποία στέκεται κυρίως στην αποθάρρυνση των επενδύσεων, στην απώλεια θέσεων εργασίας αλλά και σε προβλήματα στη βιομηχανία ανακύκλωσης. Αναλυτικά το δελτίου τύπου του ΣΒΠΕ αναφέρει:
Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας εκφράζει την ανησυχία του για την προσωρινή πολιτική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τα μέτρα που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα αποκαλούμενα πλαστικά μιας χρήσης.
Οι απαγορεύσεις δεν αποτελούν λύση. Θα αποθαρρύνουν τις επενδύσεις, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών και την δημιουργία υποδομών για την αποτελεσματικότερη ανακύκλωση πλαστικών.
Οι κύριες αιτίες, που τα απορρίμματα καταλήγουν στους θαλάσσιους χώρους και το περιβάλλον, είναι η έλλειψη υποδομών για την αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων και η συμπεριφορά ορισμένων καταναλωτών, που ρυπαίνουν μετά τη χρησιμοποίηση των προϊόντων. Η πρόταση οδηγίας για τα αποκαλούμενα πλαστικά μιας χρήσης δεν προσφέρει λύση στα παραπάνω προβλήματα, επιλέγοντας τον εύκολο δρόμο της απαγόρευσης και του περιορισμού ορισμένων προϊόντων, που έχουν επιλεχθεί ως η προτιμώμενη λύση από τους συμπολίτες μας.
Η πρόταση οδηγίας για τη μείωση των αποκαλούμενων πλαστικών μιας χρήσης έχει ήδη επικριθεί για την πλημμελή επιστημονική αξιολόγηση και την έλλειψη αναλύσεων για τον Κύκλο Ζωής των προϊόντων (LCA). Σε πρόσφατη μελέτη της εταιρείας «Franklin Associates» για λογαριασμό του «Αμερικανικού Συμβουλίου Χημείας» (ACC) διαπιστώθηκε ότι θα υπάρξει αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας για την παραγωγή εναλλακτικών συσκευασιών, κατανάλωση μεγαλύτερων ποσοτήτων νερού, δημιουργία περισσοτέρων απορριμμάτων, όπως και αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε περίπτωση αντικατάστασης των πλαστικών συσκευασιών με εναλλακτικές.
Νωρίτερα αυτό το έτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα πλαστικά που επικεντρώθηκε στην ανάγκη επιστημονικής αξιολόγησης των βέλτιστων περιβαλλοντικών λύσεων και στην παροχή λύσεων προκειμένου να αυξηθεί η χωριστή συλλογή και η ανακύκλωση. Τώρα, μόλις μερικούς μήνες αργότερα, παρουσιάζεται αυτή η πρόταση οδηγίας, η οποία ζητά μείωση των πλαστικών μιας χρήσης και παράλληλα απαγορεύσεις για ορισμένα προϊόντα. Αν εφαρμοστεί αυτή η πρόταση οδηγίας θα έχει ως επακόλουθο να μειωθεί μια καλή πηγή εισροής υλικών προς ανακύκλωση και επίσης να μειωθεί η διαθεσιμότητα ορισμένων κατηγοριών συσκευασιών.
Θεωρούμε ότι η ταχύτητα της διαδικασίας, εξαιτίας καταπώς φαίνεται των επικείμενων ευρωεκλογών,δεν επέτρεψε αρκετό χρόνο για μια πλήρη αξιολόγηση του κύκλου ζωής των εναλλακτικών λύσεων. Έτσι, δεν έχει γίνει μια επιστημονική εκτίμηση των συνεπειών για το περιβάλλον στην περίπτωση που υιοθετηθούν οι εναλλακτικές λύσεις που προκρίθηκαν.
Σε δηλώσεις του, στο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα της Μεγάλης Βρετανίας, το «BBC», ο καθηγητής της σχολής Μηχανικών και Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου «Heriot-Watt» και του Ινστιτούτου Χημικών Επιστημών, Ντέιβιντ Μπάκναλ, ο οποίος παραχώρησε συνέντευξη στον διαδικτυακό τόπο του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας υπογράμμισε ότι: «η απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης θα έχει μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις εξαιτίας της έλλειψης αξιόπιστων εναλλακτικών λύσεων.
Αυτό που αγνοείται από αρκετούς, σε μεγάλο βαθμό σε αυτές τις συζητήσεις περί απαγορεύσεων, είναι ότι τα πλαστικά δεν δημιουργούν τα προβλήματα, για τα οποία κατηγορούνται, δηλαδή την μόλυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της κακής διαχείρισης των πλαστικών μετά την κατανάλωση παγκοσμίως, που επιτρέπει την είσοδο τους στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να προχωρήσουμε προς μια «κυκλική οικονομία» για τα πλαστικά και να αφήσουμε πίσω το γραμμικό μοντέλο «make-use-dispose» (παραγωγή-χρησιμοποίηση-απόρριψη).
Τόσο ο καθηγητής Μπάκναλ, όσο και τα ευρήματα της μελέτης της «Franklin Associates» αποδομούν κοινές παρανοήσεις για τα πλαστικά και υπογραμμίζουν ότι είναι ευέλικτα και αποτελεσματικά υλικά, που βοηθούν στην επίλυση μερικών εκ των σπουδαιότερων περιβαλλοντικών προκλήσεων. Βασιζόμαστε στα πλαστικά μιας χρήσης προκειμένου να διατηρήσουμε φρέσκο το φαγητό μας ή για την αποστείρωση του ιατρικού εξοπλισμού.
Με την προτεινόμενη απαγόρευση διατρέχουμε τον κίνδυνο να δημιουργήσουμε μια σειρά νέων προβλημάτων, μιας και εξαιτίας της βιασύνης υιοθέτησης αυτής της πρότασης οδηγίας δεν έχει γίνει επιστημονική εκτίμηση των συνεπειών για το περιβάλλον.
Οι διαπιστώσεις αυτές μας οδηγούν στο πραγματικό πρόβλημα: την ανακύκλωση. Ή μάλλον: την έλλειψη της. Αυτή θα πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή την εποχή όταν αναφέρεται σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας ζητά από τους Έλληνες ευρωβουλευτές να αφιερώσουν χρόνο για να κατανοήσουν τις πραγματικές επιπτώσεις αυτής της πρότασης οδηγίας, που απέχει πολύ από τη διασφάλιση των επιθυμητών περιβαλλοντικών οφελών, αλλά αντίθετα διακινδυνεύει θέσεις εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση για πολλές ΜΜΕ.
Στους επόμενους μήνες θα επισημοποιηθεί το κείμενο της πρότασης οδηγίας. Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας εκτιμά ότι αν η συγκεκριμένη οδηγία εφαρμοστεί θα αποδειχθεί επιζήμια για τους καταναλωτές και δεν θα προστατέψει το περιβάλλον. Προτείνει να εστιάσουμε στην προσπάθεια εκπλήρωσης των συμφωνημένων στόχων της ανακύκλωσης στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Το πλαστικό με τις ευεργετικές ιδιότητες του έχει συμβάλλει στην βελτίωση της καθημερινότητας δισεκατομμυρίων συμπολιτών μας και αποτελεί αναντίρρητα μέρος της λύσης για την προστασία του περιβάλλοντος.
