Του Ηλία Τσίγκα
Το όνειδος της ακραίας υπολειτουργίας του νοσοκομείου της Άμφισσας βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο. Άλλωστε, επι της ουσίας δεν έφυγε ποτέ. Συλλαλητήρια, δίκαια ή “δίκαια” αιτήματα, μικροκομματική σπέκουλα ενταγμένη αντιαισθητικά στο πλαίσιο των προσωπικών παραταξιακών “στρατηγικών”, αποσπασματική προσέγγιση, παραζαλισμένη και ανενημέρωτη τοπική κοινωνία, υποδαύλιση χαμερπών ορμεμφύτων, μάχες οπισθοφυλακών στον βωμό της διάσωσης ατομικών και ατομοκεντρικών μικροσυμφερόντων και ακραίος αφιονισμός της κοινής γνώμης επισείουν τον φόβο της παγίωσης του συμπεράσματος ότι “έχουμε το νοσοκομείο που μας αξίζει” και αποδεικνύουν για ακόμα μία φορά ότι από τον δημόσιο λόγο απουσιάζει εντυπωσιακά η ολιστική, διαχρονική και μεσοπρόθεσμη προσέγγιση ενός ζητήματος πράγματι οντολογικής βαρύτητας για τον τόπο και τις προοπτικές αυτού και των κατοίκων του.
Η πανοραμική πραγμάτευση του θέματος, ωστόσο, δεν μπορεί παρά να συναρθρώνει σε αλληλοτροφοδοτούμενη, αλληλοεπηρεαζόμενη και αλληεξαρτώμενη σχέση και βάση και τους τρεις παράγοντες που το σπονδυλώνουν, εξηγούν τα αίτια της κακοδαιμονίας του και υποδεικνύουν τον τρόπο συνολικής ίασής του. Και οι οποίοι ως σήμερα στον δημόσιο λόγο αντιμετωπίζονται αποσπασματικά και αποσυνδεδεμένα μεταξύ τους. Τυχαία; Προφανώς όχι… Αυτοί έχουν να κάνουν με τη διοίκηση του νοσοκομείου, με τις κυβερνητικές επιλογές και, τέλος, με τα διαχρονικά προτάγματα της τοπικής κοινωνίας, την υποανάπτυξή της και το διαλυτικό κατακερματισμό της.
Επίπεδο πρώτο: Η διοίκηση και η λειτουργία του νοσοκομείου
Το προκείμενο άρθρο σε καμία των περιπτώσεων δεν φιλοδοξεί να υποκαταστήσει έντυπα αφιερώματα του National Geographic για τα τροπικά δάση του Αμαζονίου και τα είδη των ερπετών που παρεπιδημούν σε αυτά. Ωστόσο, η λειτουργία του νοσοκομείου και ο τρόπος διοίκησής του αποτελούν ένα διακριτό επίπεδο, που οφείλει ως προς την αποτελεσματικότητα και την κοινωνική ανταποδοτικότητά του να εξετάζεται αυτόνομα από τα άλλα δύο πεδία, όσο και αν οι κυβερνήσεις είναι εκείνες που επιλέγουν τις διοικήσεις τους, οι οποίες σημειωτέον αποτελούν πρωτίστως πολιτικές θέσεις και πολιτικές επιλογές.
Και η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο καιρό με την κρίση στη λειτουργία του νοσοκομείου να εντροπιάζει η δημόσια προβληματική αναφορικά με “εσωτερικές υποθέσεις” στη νοσοκομειακή μονάδα επεκτείνονται σε βαθμό που οι ψίθυροι, δίκαιοι ή άδικοι, έυστοχοι ή μη και, πάντως, άλλοτε διαχρονικά υπόρρητοι, να ξεπερνούν το επίπεδο της ιδιωτικής σπερμολογίας και να κατακτούν διακριτή θέση στον δημόσιο λόγο. Σε σημείο δε που υποχρεώνουν πολλούς να παρατηρούν πως οι απολογητικού χαρακτήρα επιλεκτικές και ελεγχόμενες δημόσιες παρεμβάσεις οικείων πρωταγωνιστών να συνιστούν πλέον μια a priori χαμένη μάχη οπισθοφυλακών ενός περίοπτου και παραδειγματικού φορέα της κατακερματισμένης και αγοραίας ατομοκεντρικής “ειδικής ομάδας συμφερόντων”, που ακόμα και σε καιρούς οξείας κρίσης επιμένει να προτάσσει αταλάντευτα το ιδιοτελές από το στοιχειώδες δημόσιο συμφέρον.
Σε κάθε περίπτωση, η αλήθεια είναι μία: Υποστελεχωμένο, αποστελεχωμένο ή με επάρκεια επιστημονικού και υπαλληλικου προσωπικού, το νοσοκομείο οφείλει να κρίνεται για το πώς λειτουργεί σε αυτόνομη βάση και ως αυτάρκες ίδρυμα. Υποστελεχωμένο ήταν πάντα. Αυτό, εν τούτοις, δεν εξηγεί και δεν ευθύνεται για το πώς και γιατί προτάσσονται οι κατά το δοκούν παχυλά αμοιβόμενες εφημερίες, οι βάρδιες, νυκτερινές ή μη, το “γέρας” της συνταγογράφησης και ο ρόλος εν γένει που αποδίδεται σε πρόσωπα και πράγματα για πληθώρα γεγονότων και καταστάσεων. Που μόνο το δημόσιο συμφέρον δε φαίνεται να εξυπηρετούν. Όσο και αν βολεύει η ευθύνη να μετατίθεται και να εναποτιθεται με ασύδοτο λαϊκισμό και με έμπλεη στεψοδικία διαχρονικά στις πλάτες των “αιρετών”, που “το μόνο που ξέρουν να κάνουν είναι να κοιτούν την πάρτη τους”, σε αντιδιαστολή και αντιπαραβολή με θλιμμένους “ήρωες” που “κόντρα στο προσωπικό τους συμφέρον” κρατούν το νοσοκομείο “όρθιο”…
Επίπεδο δεύτερο: Οι κυβερνητικές επιλογές και προτεραιότητες
Τέλη της δεκαετίας του 70. Ο Υπουργός Υγείας Σπ. Δοξιάδης, μια από τις λαμπρές εξαιρέσεις κυβερνητικών λειτουργών στο “πάνθεον” του διαχρονικού ελληνικού κοινοβουλευτικού επαρχιωτισμού, στην απόπειρα του να ανταποκριθεί στο επίκαιρο τότε διεθνές πρόγραμμα “Υγεία για όλους το 2000”, εισηγείται και φέρνει προς ψήφιση στη Βουλή το σχέδιο νόμου “Μέτρα προστασίας της Υγείας”, ένα πρωτοποριακά και κοινωνικά δίκαιο πρόπλασμα του ΕΣΥ, το οποίο αποτελούσε για τα μέτρα και τις ανάγκες της εποχής μια πραγματική τομή στη λειτουργικότητα του τομέα της περίθαλψης στον ελληνικό πολιτικό και κοινωνικό βίο. Το νομοσχέδιο απορρίφθηκε με πρωτοφανή πολεμική πρωτίστως από τον ιατρικό σύλλογο Αθηνών, με διαχρονικά ισχυρές θέσεις στο (παλαιο)κομματικό σύστημα, το ίδιο του το κόμμα και κυρίαρχα από τον τομέα Υγείας της ΝΔ προεξάρχοντων του επικεφαλής Ευ. Κωστόπουλου, του Νικ. Κακλαμάνη και της Μαρ. Γιαννάκου, παραπέμποντας συνειρμικά και με έμφαση στον τίτλο του παρόντος άρθρου…
Η θέσπιση εν συνεχεία του φιλόδοξου ΕΣΥ από τις πρώτες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, αν και ευαγγελιζόταν ρήξεις στη κατεύθυνση της προαγωγής των συμφερόντων των “μη προνομιούχων” στο ζήτημα της υγείας και της περίθαλψης, γρήγορα εκφυλίστηκε σε κανονιστικού ως επί τα πολλά τύπου διευθετήσεων, εξ αιτίας των ίδιων ακριβώς αντιδράσεων, του ιατρικού κόσμού (ή κατεστημένου, όπως το χαρακτηρίζουν πολλοί), προσαρμοζόμενων, εν τέλει, στις ανάγκες και τις επιλογές του ίδιου του Ανδρέα για τη διακράτηση της εξουσίας.
Η υπόμνηση αυτή κρίθηκε ως αναγκαία προκειμένου να καταδείξει τη βαρύτητα αλλά και τα όρια της κυβερνητικής πολιτικής όπως ασκήθηκε ως σήμερα στο εν λόγω ζήτημα. Η κατάσταση που σοβούσε, σοβεί και θα σοβεί κάθε φορά στον τομέα της υγείας και η εξίσωση της στελέχωσης εν προκειμένω του νοσοκομείου της Άμφισσας και των δομών της στη Φωκίδα δεν μπορούν, όπως είναι φυσικό, να ερμηνευθούν ξέχωρα από τις κυβερνητικές επιλογές. Για τις οποίες οι εκάστοτε κυβερνήσεις πιστώνονται ή χρεώνονται τα επίχειρα των προτεραιοτήτων τους από το σώμα των εκλογέων.
Επειδή, ωστόσο, η ρητορική τους έχει και ως αφετηρία και ως πέρας την επίκληση της αναφανδόν “εξυπηρέτησης” των λαϊκών συμφερόντων, η κρίση της κοινής γνώμης για αυτήν δεν μπορεί παρά να διαθλάται κυρίαρχα μέσα από την εμπράγματη (και όχι ακαδημαϊκή) σύγκρουσή τους με τα ιδιοτελή συμφέροντα που νέμονται έως και λυμαίνονται τον χώρο. Η συσχέτιση των πρακτικών των κυβερνήσεων που αναφέρθηκαν ως άνω παραδειγματικά με τις επιλογές και τις αποφάσεις που βιώσαμε στην εποχή της κρίσης επαφίεται στην ετυμηγορία του αναγνώστη. Ομοίως, εννοείται, και η λυσιτέλεια ή μη των εφαρμοστικών διατάξεων του “παράλληλου” που ψηφίστηκε χθες στη Βουλή, με την αναγκαία υπόθεση εργασίας ότι θα γίνουν πράξη… Διαφορετικά, οι τοπικοί και κεντρικοί πρωταγωνιστές και αυτής της ανέξοδης παράστασης θα πλαισιώσουν και θα πληθύνουν τον κύκλο των “τεθλιμμένων” πρωταγωνιστών που προαναφέραμε…
Επίπεδο τρίτο: Τα προτάγματα της τοπικής κοινωνίας
Έχουμε αναφέρει και στο πρόσφατο παρελθόν ότι κινητοποιήσεις και συλλαλητήρια δεν προσθέτουν και πολλά στην επίλυση του προβλήματος. Ενδεχομένως αφαιρούν κιόλας. Εκτός από τον τρόπο διοίκησης διαχρονικά του νοσοκομείου και των πολιτικών επιλογών των εκάστοτε κυβερνήσεων, η ερμηνεία της αποστελέχωσής του δεν είναι άμοιρη της συνολικότερης ανάλογης πορείας που έχει πάρει μια χωρίς τέλος γενικότερη σειρά ευρύτερων υποδομών στον νομό. Και που δε σχετίζεται αποκλειστικά με τα μνημόνια της τελευταίας εξαετίας, αλλά με το υπόρρητο ή άρρητο διαρκές “μνημόνιο” που έχει συνάψει η Φωκίδα με τους κατ’ εντολήν της θεσμικούς αντιπροσώπους της τις τελευταίες δεκαετίες.
Κανείς τοπικός αιρετός όποιας βαθμίδας δεν μίλησε ως τώρα καθαρά και με γνώση για τους βαθύτερους λόγους που επέφεραν την απογύμνωση του νομού από ζωτικές υποδομές. Γηροκομείο, ΙΚΑ, εφορίες, σχολεία, υπηρεσίες και ένας ατέλειωτος και άκρως μελαγχολικός σχετικός κατάλογος. Παρά μόνο ευθύνες στο “κακό” κεντρικό κράτος που μας έχει παραπεταμένους, λες και έχει κάτι ιδιαίτερο και συγκεκριμένο εναντίον μας. Και μετά συλλαλητήρια και διαμαρτυρίες για το ΤΕΙ, για το νοσοκομείο και ό,τι άλλο λάχει, για να έχουμε κάνει το καθήκον μας, μεταθέτοντας, όπως πάντα, αλλού τις ευθύνες. Φαίνεται ότι η αναστροφή της παρακμής θα έρθει με τον βολονταρισμο ενός Κωστοπαναγιώτου και με συλλαλητήρια απέναντι σε ένα χρεοκοπημένο κράτος. Αυτό, εν τούτοις, που πραγματικά αποδεικνύεται είναι ότι, μαζί με την παρακμή των δομών υγείας, παράλληλη είναι και η παρακμή της πολιτικής σε αυτόν τον τόπο.
Το επαπειλούμενο λουκέτο στο νοσοκομείο οφείλεται πρωτίστως στο “αναπτυξιακό μοντέλο” που “καλλιεργείται” και προάγεται δεκαετίες τώρα στη Φωκίδα. Που έχει εκμετρήσει το ζην, έχει κακοφορμίσει και καταπίνει τους πάντες και τα πάντα. Και τώρα και τις δομές υγείας στον νομό, έχοντας μόνο πλέον να προσφέρει συμβολικά αργούς και κυριολεκτικά ακαριαίους θανάτους. Η διαιωνιζόμενη υπερεπένδυση, και από τις νέες αρχές που προέκυψαν το τελευταίο έτος, και η θωπεία και η προστασία αποκλειστικά των συμφερόντων που εξυπηρετούνται από αυτό, εγγυώνται και το κλείσιμο όποιας άλλης υποδομής έχει απομείνει (υπο)λειτουργούσα. Και που θα εντροπιάζει όσο και το εξαιρετικά δυσανεκτικό και ανοίκειο περιβάλλον σε εθνικό επίπεδο βαλτώνει και απειλεί να καταπιεί ολόκληρη τη χώρα. Και μαζί τους “θλιμμένους” κατοίκους της περιοχής, που τώρα ανακαλύπτουν με οδύνη τα επίχειρα των διαχρονικών επιλογών τους…
* Ο τίτλος του παρόντος άρθρου είναι εμπνευσμένος από το ομότιτλο μυθιστόρημα του κατά πολλούς κορυφαίου πεζογράφου όλων των εποχών, κολομβιανού νομπελίστα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
