Οικονομική αυτοτέλεια, ενδυνάμωση του κοινωνικού κράτους, διαφάνεια, αυτονομία των τοπικών κοινωνιών, αύξηση των χρηματοδοτικών ροών προς την Αυτοδιοίκηση, διευρυμένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και αποτελεσματικότερος κοινωνικός έλεγχος είναι οι κεντρικοί στόχοι που διαπερνούν και χαρακτηρίζουν το κυβερνητικό σχέδιο για την επαναθέσμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το οποίο αναμένεται εντός του έτους να ανακοινωθεί και να τεθεί σε ευρεία διαβούλευση, ώστε να αποτελέσει μία από τις μείζονες μεταρρυθμίσεις στη διοικητική ανασυγκρότηση του κράτους.
Το στρατηγικό σχέδιο της κυβέρνησης υπό τον τίτλο “Επαναθεσμοποίηση των δομών και λειτουργιών για ένα αποκεντρωμένο κράτος” με ορίζοντα το 2018 προορίζεται να αποτελέσει ένα πλέγμα επεξεργασμένων προτάσεων, που θα θέσει τις βάσεις ώστε το κράτος και η Τ.Α. να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις με άξονα την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Το στρατηγικό σχέδιο πρόκειται να διαμορφωθεί περαιτέρω μέσα από διάλογο με τους θεσμικούς φορείς και την κοινωνία και θα ενταχθεί στο πλαίσιο της συνταγματικής αναθεώρησης.
Έχοντας ως πυρήνα την ενίσχυση της δημοκρατίας και του κοινωνικού ελέγχου η πρόταση προωθεί το επιτελικό κράτος και τις αποκεντρωμένες αρμοδιότητες στην Αυτοδιοίκηση, συνοδευόμενες από σταδιακή ενίσχυση των πόρων και αυτοτέλεια. Το στρατηγικό σχέδιο θα βασιστεί σε εννέα πυλώνες:
1. Επιτελικό κράτος – Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση – Διαβαθμιδική συνεργασία
2. Δημοκρατία – Τοπική αυτονομία – συμμετοχή
3. Δημοσιονομική αποκατάσταση και ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας της αυτοδιοίκησης
4. Νέα οργανωτική και λειτουργική θέσμιση της Τ.Α.
5. Ενεργοποίηση και εξέλιξη των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού
6. Δημοκρατικός και κοινωνικός έλεγχος
7. Ενίσχυση κοινωνικών πολιτικών των ΟΤΑ
8. Ενίσχυση του αναπτυξιακού ρόλου της Τ.Α.
9. Αξιοποίηση της κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας των ΟΤΑ
Οι αδυναμίες του “Καλλικράτη”
Η Τ.Α. στο νεότερο ελληνικό κράτος αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη και καχυποψία και δεν έφτασε ποτέ να γίνει ο εκφραστής της τοπικά οργανωμένης πολιτικής κοινωνίας και ένα πραγματικό κέντρο τοπικής αυτοκυβέρνησης. Παρά τις συνταγματικές και πολιτικές διακηρύξεις περί αποκέντρωσης, η κεντρική εξουσία δύσκολα εκχωρούσε αρμοδιότητες και αναγκαίους πόρους. Παράλληλα, η δυσπιστία των πολιτών απέναντι στους θεσμούς, η διαρκής αύξηση του πολιτικού κυνισμού και η μείωση της κοινωνικής εμπιστοσύνης αποτέλεσαν τον λόγο, που ακόμη και οι ελάχιστες θεσμικές πρωτοβουλίες που κινήθηκαν στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της συμμετοχής και της δημοκρατίας στην Τ.Α. έμειναν “κενό γράμμα.”
Θεσμικές ελλείψεις
Μεταξύ των παθογενειών του συστήματος της Αυτοδιοίκησης αναφέρονται το πλειοψηφικό και αντιδημοκρατικό εκλογικό σύστημα και η υπερβολική ενδυνάμωση των μονοπρόσωπων οργάνων (δήμαρχος, περιφερειάρχης, ολιγομελή εκτελεστικά όργανα), που λειτουργούν σε βάρος των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων. Επίσης, το στρατηγικό σχέδιο εντοπίζει την απουσία θεσμών πραγματικής και ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής, τη συγκεντρωτική οργάνωση και λειτουργία των ΟΤΑ σε βάρος των θεσμών της εσωτερικής (ενδοδημοτικής και ενδοπεριφερειακής) αποκέντρωσης, ενώ και η πάταξη των πραγματικών περιπτώσεων κακοδιοίκησης και διαφθοράς είναι αμφισβητούμενη. Τέλος, επισημαίνεται και το χαμηλό επίπεδο συμμετοχής των πολιτών ακόμα και στους ελάχιστους υπαρκτούς θεσμούς συμμετοχής ή κοινωνικού ελέγχου.
Σκοπός του σχεδίου είναι να εγκαθιδρυθεί μια νέα αρχιτεκτονική και ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, που θα προσδιοριζει με σαφήνεια τις αρμοδιότητες κάθε επιπέδου και θα προβλέπει με ακρίβεια την κατανομή των απαιτούμενων πόρων και των αντίστοιχων επενδυτικών μέσων. Στόχος είναι να διασφαλίζεται η εσωτερική συνοχή των δήμων, να έχουν οι δήμοι διακριτή ταυτότητα και να είναι άμεσα προσβάσιμοι και ελέγξιμοι από την τοπική κοινωνία.
Ριζική αναδιοργάνωση
Η ριζική αναδιοργάνωση της Αυτοδιοίκησης αφορά στη μετατροπή των περιφερειών σε βασικούς θεσμούς ανάπτυξης, ώστε το σύνολο του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, πέραν των κεντρικών έργων Εθνικής Εμβέλειας, να υλοποιείται από αυτές. Η αποστολή των δήμων προσανατολίζεται στο να καταστούν διαμορφωτές και διαχειριστές του κοινωνικού κράτους και οι δομές της τοπικής πολιτικής εξουσίας και διοίκησης να παρεμβαίνουν και να απαντούν αποτελεσματικά στα προβλήματα της καθημερινότητας των πολιτών. Όσο για τη χρηματοδότηση των ΟΤΑ προβλέπεται η σταδιακή αποκατάσταση και η εφαρμογή της συνταγματικής επιταγής σε συνάρτηση με την αύξηση των δημοσίων εσόδων και του ΑΕΠ της χώρας.
Τρόπος υλοποίησης
Για την υλοποίηση του στρατηγικού σχεδίου αναδιοργάνωσης και επαναθεσμοποίησης των δομών και των λειτουργιών του κράτους εστιάζονται μεταξύ άλλων:
– Η υιοθέτηση, μετά από διαβούλευση, του στρατηγικού σχεδίου για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση και διοικητική αναδιάρθρωση του διοικητικού σχεδιασμού της χώρας.
– Η εκπόνηση τριετούς προγράμματος (2016-2018) αναβάθμισης της Τ.Α. το οποίο θα βασίζεται στους εννέα πυλώνες και θα περιέχει όλες τις αναγκαίες δράσεις, κοστολογημένες και με χρονοδιάγραμμα εφαρμογής.
– Αντικατάσταση του “Καλλικράτη” με ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο.
Σε αυτό το πλαίσιο συγκροτείται Επιτροπή σχεδιασμού και διοίκησης της εφαρμογής της νέας μεταρρύθμισης για την υλοποίηση του στρατηγικού σχεδίου. Σε επίπεδο Υπ.Εσ. συγκροτείται η Επιτροπή επαναθεσμοποίησης με σκοπό την κατάρτιση του νέου νομοθετικού πλαισίου. Η Επιτροπή, σε επίπεδο Υπ.Εσ., έχει ήδη θεσμοθετηθεί και σε αυτήν συμμετέχουν και η ηγεσία του υπουργείου, εκπρόσωποι της ΚΕΔΕ, της ΕΝΠΕ, υπηρεσιακοί παράγοντες και εμπειρογνώμονες, για την εκπόνηση εντός του 2016 σχεδίου νέου θεσμικού πλαισίου.
Με πληροφορίες από την ΑΥΓΗ / Υπογραμμίσεις AmfissaFace
